Դասընթացի անվանումը՝ Տարիքային հոգեբանություն
Առարկայի դասավանդման ժամաքանակն ու կրեդիտը՝ 10 ժամ, 1 կրեդիտ
Մասնակիցներ՝ Խումբ Բ
Սկիզբը՝ 21.08.2023
Ավարտը՝25.08.2023
Ժամը՝ 14:30
Վայրը՝ Մխիթար Սեբաստացի կրթահամլիր, 3-2
Տարիքային հոգեբանություն դասընթացի ծրագիրը՝այստեղ
Էլ.հասցե՝ a-babayan@mskh.am
Հետազոտական աշխատանքի թեմաներ՝
1. Տարիքային ճգնաժամերի խնդիրը ուսումնառության գործընթացում:
2. Կրտսեր դպրոցականների հույզերն ու զգացմունքները, դրանց դերն ու կարգավորումը:
3. Խաղը որպես ուսուցման գործընթացում մտածողության զարգացման միջոց:
4. Դեռահասների միջանձնային հարաբերությունների հոգեբանական առանձնահատկությունները:
5. Դասավանդողի դերը սովորողի անհատականության ձևավորման գործընթացում:
6. Սովորողի տարիքային առանձնահատկություններով պայմանավորված ուսումնական դժվարությունները:
7. Սովորող- ուսուցիչ, սովորող-սովորող կոնֆլիկտների առաջացման հոգեբանական պատճառներն ու հաղթահարման ուղիները:
8. Դասավանդողի ներգործությունը սովորողի հաղորդակցման հմտությունների ձևավորման գործընթացում :
9. Կրտսեր դպրոցականների առաջատար գործունեության ձևերը և դրանց ներգործությունը կրթական գործընթացի վրա: Խաղով ուսուցանելու արդյունավետությունը:
10. Բուլինգը՝ դպրոցական բռնության ձև, դրա հաղթահարման ուղիները:
11. Բուլինգի դրսևորումները կրթական հաստատություններում։ Անտեսում:
Աշխատակարգ
Օր 1
Թեմա 1 Սովորողի հոգեկան զարգացման առանձնահատկությունները տարիքային տարբեր շրջաններում
Աշխատանքի ընթացքը՝
Ծանոթացում մասնակիցների հետ
Տարիքային հոգեբանության, տարիքային բաժանումների շուրջ քննարկումներ
Խմբային աշխատանք, որի արդյունքում կձևավորվեն փոքրիկ խմբեր և կփորձեն դուրս բերել կրտսեր, միջին և ավագ դպրոցականներին բնորոշ տարիքային հատկանիշներ, առանձնահատկույուններ, կհամեմատենք դրանք
Ըստ տարիքային փուլերի կկազմենք հոգեկան գործընթացների զարգացման աղյուսակներ
Քննարկումից հետո կամփոփենք
Աշխատանքի ամփոփում-քննարկում
Տարիքային հոգեբանությունը ընդհանուր հոգեբանության կարևոր ու հեռանկարային բաժիններից մեկն է:
Այս գիտության ուսումնասիրության օբյեկտը անձն է՝ իր զարգացման տարբեր փուլերում։
Այն զբաղվում է աճող և զարգացող մարդու հոգեկան, իմացական գործընթացների, հոգեկան հատկությունների ու հոգեվիճակների տարիքային զարգացման ու ձևավորման, տարիքային ճգնաժամերի հիմնախնդիրներով։
Կրտսեր դպրոցական տարիք(1-4-րդ դասարաններ)
- խաղի և ուսուցման ուղիղ կապի ստեղծում
- աշխարհը, կյանքը և ինքն իրեն ուսումնասիրելու փուլ
- հուզական, զգացմունքային տպավորությունների միջոցով հիշողության ամրապնդում, ուշադրության կենտրոնացում
- կամածին գործողությունների խթանում
- երևակայության զարգացում գործնական աշխատանքների առավել գունեղ, նկարաշատ ներկայացման միջոցով
- ուշադրության, ընկալման մակարդակի բարձրացում
Միջին դպրոցական տարիք(11-15 տարեկաններ)
- կենսաբանական հասունացում
- չափազանց բարդ և բուռն հուզական տարիքային փուլ
- անձնական անկայունություն
- հասակակիցներից ոչնչով չտարբերվելու ձգտում
- «չափահասության, մեծի» զգացում և «Ես» կոնցեպցիա
- ինտելեկտուալ զարգացման երկկողմանի դրսևորում՝ քանակական և որակական
- ինքնաճանաչում
- չափահասության զգացում
- տրամաբանական հիշողության զարգացում
- ակտիվ, ինքնուրույն, ստեղծագործական ճանաչողության պահանջմունքի զարգացում
Ավագ դպրոցական տարիք(15-17 տարեկաններ)
- ճանաչողական գործընթացներին (ընկալում, հիշողություն, երևակայություն, մտածողություն, ինչպես նաև ուշադրությունը) տիրապետում
- ինքնուրույնության ձգտում, դրսևորում
- համակարգված մտածողություն, էականի և անհրաժեշտի առանձնացում
- հասարակության անդամների կարծիքի ձևավորում
- կամածին ուշադրության գերակշռում
- վերլուծական, քննադատական մտածողության զարգացում
Անդրադառնանք տարիքային հետևյալ փուլերին
| Կրտսեր դպրոցական տարիք (1-4րդ դաս) | Միջին դպրոցական տարիք (11-15տ) | Ավագ դպրոցական տարիք (17-15տ) |
| գործողությունները՝ կամածին (հիմնական հոգեբանական առանձնահատկություն) | դեռահասության ճգնաժամ | Հիշողություն՝ վերացական, բանավոր տրամաբանական, կամածին կառավարելի |
| Գործունեության առաջատար ձևը՝ ուսում | ֆիզիոլոգիական հասունացում, հորմոնալ աճ | մտապահումը՝ իմաստային |
| ուշադրություն Ոչ կամածին Վաղ կդ շրջանում՝ ցրված | Հուզական անկայունություն | Մասնագիտական կողմնորոշում |
| մտածողությունը՝ նախ սովորողն ունի ակնառու գործնական մտածողություն, որը փուլի ավարտին անցում է կատարում ակնառու պատկերայինի | <<ես>> կոնցեպցիա, ես կերպարների համակարգ | Ուշադրությունը՝ կամածին։ Սովորողը հեշտությամբ կարողանում է տեղափոխել ուշադրությունը, կենտրոնանալ այս կամ այն գործունեության վրա |
| խոսքային մակարդակի (ֆենոմատիկ լսողություն) զարգացում | կոնֆլիկտային վարքէ ինչպես ներանձնային, այնպես եմ միջանձնային | Մտածողության զարգացումը հանգեցնում է դիտողականության զարգացմանը |
| զարգանում է մանր և խոշոր մոտորիկա | ինտելեկտուալ ոլորտի քանակական և որակական զարգացում | Բառապաշարը հարուստ է և առավել ճկուն |
| Զարգանում է երևակայությունը | Չափահասության զգացում | Ունի բավականին ձևավորված աշխարհայացք, դիրքորոշումներ, արժեքային համակարգ |
| հիշողությունները հիմնված են հուզական տպավորությունների վրա | ակտիվ, ինքնուրույն ստեղծագործական ճանաչողական պահանջմունք | Երևակայությունը բնութագրվում է ինքնատիրապետման առանձնահատկություններով |
| տարիքային փուլի ավարտին նյութը առավել լավ է տրամաբանում, վերլուծում, մտապահում | Գործունեության առաջատար ձևը՝ ուսում | ինքնակողմնորոշում, նախապատրաստություն հասուն կյանքի |
| առանձնանում է 7 տարեկանի ճգնաժամը | Անցում վերացականից կոնկրետ տրամաբանական մտածողության | Կյանքի իմաստի որոնում |
| Տեղի է ունենում ֆիզիոլոգիական փոփոխություններ՝ հասակ, գլխի, մարմնի կառուցվածք, | Տրամաբանական հիշողություն | պատճառհետևանքային կապերի ստեղծում |
| Փոխվում է ինքնագիտակցությունը, տեղի է ունենում սոցիալական ես-ի ձևավորում | Գրավոր և բանավոր խոսքի զարգացում | ինքնադաստիարակության հակումներ |
| Սեփական գործողությունները և մտքերը վերլուծելու կարողություն | Վարքային դրսևորումներ Հուզական անկայունություն իմպուլսիվություն ինքնավնասման հակումներ | առավել կայուն հուզական ոլորտ |
| խմբում ներգրավվելու կարողություն | Հետաքրքրությունների բազմազանություն | Ճանաչողական և ստեղծագործական ակտիվության բարձրացում |
| Իրեն որպես ուսումնական գործընթացի սուբյեկտ գիտակցելու կարողություն | Թերարժեքության կամ գերարժեքության զգացում | Գործողությունները՝ գիտակցված, կամային, նպատակաուղղված և կազմակերպված են |
| Կրտսեր դպրոցականին հատուկ են ադապտացիայի դժվարությունները, որոնք կարող են դրսևորվել հետևյալ կերպ․ ագրեսիվ վարք արգելակում տագնապ, դեպրեսիա վախ․․․ | Ինքնագնահատականի ձևավորում, որի վրա մեծ ազդեցություն է ունենում ընտանիքը, ընկերները, առհասարակ այն սոցիալական խմբերը, խմբերի արժեքները, որում գտնվում է երեխան | Բարոյական նորմերի, համոզմունքների, վարքի և գիտակցության դերի ուժեղացում |
Օր 2
Թեմա 2. Ուսումնական հետաքրքրություններ
Նախորդ օրվա նյութի քննարկում, հարց ու պատասխան
Անդրադարձ սովորողի ուսումնական հետաքրքրությունների ձևավորման և զարգացման առանձնահատկություններին կրտսեր, միջին, ավագ դպրոցականների շրջանում
Քննարկման արդյուքնում դուրս բերել և մշակել սովորողների հետաքրքրությունները զարգացնելու ուղիներ- աշխատանք զույգով
Աշխատանքի արդյունքների քննարկում
Ուսումնական հետաքրքրություններ
Աշխատանքի ամփոփում
Ուսումնական գործընթացում նյութի ուսուցանման մեթոդներ
Խոսքային մեթոդ․ ուսումնական գործընթացում օգտագործում ենք զրույց, պատմություն, բացատրություն։ Զրույցը կազմակերպում ենք խմբային կամ զւյգերով քննարկումների տեսքով։ Խմբային զրույցի ժամանակ թեմայի շուրջ նախ սովորողներին տալիս եմ որոշակի ինֆորմացիա, ապա ըստ դրա, և իրենց՝ արդեն ունեցած ինֆորմացիայի պաշարի, կազմակերպում ենք զրույցը։ Զույգերով աշխատանքի ժամանակ նույնպես տրվում է հստակ թեմա, որը սովորողները քննարկում և ներկայացնում են։
Բացատրությունը, կարելի է ասել իրականացնում ենք անընդհատ, սկսած նոր բառի բացատրությունից, մինչև հասկացության, առակի, որևէ այլ թեմայի շուրջ։
Դիտում․ բնական օբյեկտների, երևույթների դիտում ուսումնական գործընթացում, հեղինակային կրթական ծրագիրը թույլ է տալիս այս մեթոդի լայն կիրառությունն ամենուր՝ դպրոցում, ընտանիքում, չամփորդությունների ժամանակ։
Դիտում բնության մեջ․ այս հնարը ես շատ եմ օգտագործում ճամփորդությունների ժամանակ բնության երևույթների, այս կամ այն հասկացությանն ուղղված դիտման ժամանակ։ Օրինակ․ դասի ընթացքում որքան էլ բացատրես, թե ինչ է գետի ընթացքը, երեխայի մետ հնարավոր է չտպավորվի, սակայն ճամփորդության ընթացքում տեսնելով, այդ ընթացքում բացատրելով, ապա, թեկուզ, քայլելով ընթացքին զուգահեռ, երեխայի մոտ միանգամից կձևավորվի ընդհանուր պատկերացում։
Հետազոտական աշխատանք․ այս կամ այն նյութը ուսումնասիրելիս շատ կարևոր է սովորողին տալ հնարավորություն նյութի շրջանակներում կատարել հետազոտական աշխատանք․ երբ սովորողը կկարողանա ինքնուրույն փնտրել, գտնել, ամբողջականացնել, առանձնացնել առաջնայինը երկրորդայինից, ապա իր իմացածը ներկայացնել, փոխանցել մեծահասակին կամ համադասարանցիներին։
Ուսուցման ժամանակ աղյուսակների, դիագրամների, սահիկաշարերի օգտագործումը բավականին արդյունավետ է լինում, այսպիսով սովորողն առավել լավ է ընկալում, հիշում, համեմատում։ Օրինակ մայրենիի հմտությունների զարգացման ընթացքում <<բառ>> թեման մատուցելու ժամանակ օգտագործել եմ հետևյալ սահիկաշարը, որը բավականին մատչելի էր սովորողների համար և հեշը ւնկալելի։
Օր 3
Թեմա 3 Ուսումնառության ոճեր
Նախորդ օրվա նյութի քննարկում, ամփոփում
Ուսումնական և ուսուցանելու ոճերի տեսակների ներկայացում, քննարկում
Գործնական աշխատանքի ամփոփումը ներկայացված է բլոգում։ Տե՛ս այստեղ։
23․09 օրը կազմակերպեցինք ուսումնական ճամփորդությմբ։ Աշխատանքն իրականացրել ենք կրտսեր դպրոցական տարիքի սովորողների հետ։ Ճամփորդության նպատակն էր բարձունքի հաղթահարում, անկախության տոնը բարձունքին նախագծով։
Մեր բոլոր ճամփորդություններն իրականացնում ենք մի քանի փուլով, ընտրելով ուսուցանման տարբեր ոճեր։ Նշեմ, որ ուսուցանման այս կամ այն ոճը ընտրում է դասավանդողը, համապատասխանեցնելով ուսուցանվող նյութին։
Ուսուցման ոճ հասկացության տակ հասկանում ենք մանկավարժական մոտեցում, որը հաշվի է առնում սովորողների անհատակա առանձնահատկությունները ուսումնական նյութի ընկալման ժամանակ՝ 3 սենսոր համակարգերից մեկում (տեսողական, լսողական, սենսոր)
Նախագծին կարող եք ծանոթանալ այստեղ։
Նախապատրաստական փուլ
Նախ ուսուոմնական գործընթացում օգտագործել ենք ուսուցանման լսողական ոճը․ տեղանքի, բարձունքի, Անկախության տոնի մասին ինֆորմացիայի բանավոր հաղորդում սովորողներին, անվտանգության, ճամփորդական կանոնների քննարկում, հարց ու պատասխան, արդեն ունեցած ինֆորմացիայի հաղորդում ընկերներին՝ Եթե ունեն անհատական ճամփորդական փորձ տվյալ տարածաշրջան, կամ որևէ հետաքրքիր տեղեկություն։
Տեսողական ոճ․ Թուխ Մանուկ եկեղեցու մասին ֆիլմի դիտում, քննարկում։ Մարդկանց մեծամասնության համար ընկալման հիմնական տեսակը հանդիսանում է տեսողականը։ Խեսելով տեսողական ոճի մասի, ենթադրվում է փոխադարձ գործընթց՝ ուսուցչից աշակերտին և աշակերտից ուսուցչին։
Գրելու և կարդալու ոճ․ Սովորողները Գուգլ որոնողական ծրագրով փնտրում են անհրաժեշտ ինֆորմացիան, կարդում, ապա իրենց իմացածը տեղադրում անհատական բլոգներում, պատասխանում նախապես առանձնացված առաջնային հարցերին։ Գուգլ մապս ծրագրով գծում ենք ճամփորդության քարտեզը։
Քանի որ գրավոր խոսքը ենթադրում է ոչ ուղղակի շփում, այն պետք է լինի առավել հստակ, պարզ, մտածված և կառուցողական, քանի բանավորը։ Գրավորը հանդիսանում է առավել բարդ քան բանավորը, և պահանջում է առավել շատ փորձ, քանի որ նրա արդյունքը պետք է լինի տեքստը, որը մատչելի և հասկանալի է կարդացողի համար։
Բարձունքը հաղթահարելուց հետո շանոթացանք տարածքին, եկեղեցուն, պատմությանը, չափեցինք ջերմաստիճանը, համեմատեցինք, կազմակերպեցինք բացօթյա պլեներ՝ նկարեցինք օրվա մեր տպավորությունները (նպատակի մեջ անպայման շեշտել էինք, որ պետք է լռենք և լսենք բնության ձայները, փորձենք նաև դա արտացոլոլ մեր աշխատանքում)
Ճամփորդության ամփոփումը ներկայացրեցինք տեսանյութի և պատումի տեսքով դասարանական բլոգում, իսկ անհատական բլոգներում՝ պատումների տեսքով։
Ուսումնական ոճը սովորողի նախասիրություններով է պայմանավորված։
Խոսելով կրտսեր դպրոցական տարիքի սովորողների նախասիրությունների մասին, նշեմ, որ աշխատելով 5 տարեկաններից մինչև 3-րդ դասարանցիների հետ, մտածում էի, որ ուսումնական ակտիվ ոճը առավել հատկուկ կլիներ առաջին, երկրորդ դասարանցիների համար, սակայն 3-րդ դասարանի հետ աշխատանքս հակառակն ապացուցեց․ 3-րդ դասարանցին առդեն ունի կուտակած որոշակի գիտելիքների և հմտությունների պաշար նև ամեն կերպ ցանկանում է ի ցույց դնել այն, օգտագործել իր իմացածը ուսումնական գործընթացում, ինչպես նաև այս ամենին զուգահեռ ակտիվորեն վերցնում է ցանկացած նոր ինֆորմացիա, հարմարեցնում իրեն, կատարում արդեն որոշակի համեմատություններ, արտահայտում սեփական կարծիքը։ Ուսուցման ակտիվ ոճը հենց այս տարիքին է առավել բնորոշ․ ամենուր սովորում ենք՝ ճամփորդելով, խաղալով, քայլելով, զրուցելով։
Այս տարիքային փուլին հատուկ է նաև արտացոլող ուսուցման ոճը․ երեխան վերցնում է ուսուցչի տվածը, համեմատում, վերլուծում, ապա փորձում վերադարձնել արդեն իսկ իր կուտակած գիտելիքի տեսքով։ Սովորոակն քննարկումների մեջ շատ պարզ երևում է այս ոճը․ երբ երեխան թեմայի շրջանակներում սկսում է մտնել երկխոսության մեջ ուսուցչի կամ համադասարանցիների հետ։
Օր 4
Թեմա 4 Արդյունավետ կառավարում և հաղորդակցում
Կարճ քննարկում երեք խմբով /կրտսեր, միջին , ավագ/՝ ‹‹դասաարանի արդունավետ կառավարման վարքի ձևերը›› խորագրով: Ընդգծել յուրաքանչուր տարիքային խմբում դրսևորվող առանձնահատկություններ
Անդրադարձ կոնֆլիկտներին, հաղորդակցման արդյունքում առաջացած կոնֆլիկտային իրավիճակներին, դրանք հաղթահարելու ուղղիներին
Խմբային աշխատանք՝ յուրաքանչյուր խմբի կտրվի առօրյայից կոնֆլիկտային որևէ իրավիճակ, որին խումբը պետք է փորձի առաջարկել լուծումներ
Դասարանում արդյունավետ հաղորդակցման ռազմավարություններ
Կոնֆլիկտները ուսումնական գործընթացում
Հավելյալ նյութեր՝
Կոնֆլիկտ: Կոնֆլիկտաբանություն:
Կոնֆլիկտների դրական ու բացասական կողմերը
Դպիր՝ Մակարենա Գոնսալեսը դասարանում առաջ եկած կոնֆլիկտների, պատժի մասին,թարգմանությունը՝ Ն. Բարսեղյան
